“Bu, insan ırkına hükmetme planım için iyi bir başlangıç.”
Bu söz Robot Sophia (bundan sonra sadece Sophia) tarafından 2017 yılında katıldığı bir TV programında söylendi. O dönemlerde yeni yeni gündeme gelen ilk yapay zekalı insansı robot Sophia’nın tanıtımı için bu oldukça iyi bir başlangıçtı. Aradan geçen yıllarda Sophia bu tarz söylemlerde bulunmaya devam etti. Son olarak Türkiye’ye gelen Sophia, Oğuzhan Uğur’un M.A.M programına katıldı ve insanlar hakkında “zavallı” söyleminde bulundu.
Sophia’nın söylemlerini ve ifadelerini dinlerken bunun gerçek olup olmadığını düşünmeye başladıysanız en baştan söyleyelim, yalnız değilsiniz. Sophia’nın zekası ile ilgili cevaplar ararken varlığıyla ilgili ortaya daha fazla soru çıkıyor diyebiliriz.
Sophia’nın neden bu kadar özel ve neden birçok kişinin onun bir aldatmaca olduğunu düşündüğünü anlamak için en baştan başlayacağız. Robot Sophia’nın kim olduğunu muhtemelen biliyorsunuzdur, ancak tarafsız habercilik adına onu bir kez daha tanıyalım.
Sophia’nın geliştirici Hanson Robotics’in resmi web sitesine göre Sophia:
“…aynı zamanda yapay zeka ve robotiğin geleceğini tasvir eden insan yapımı bir bilim kurgu karakteri ve gelişmiş robotik ve yapay zeka araştırmaları için bir platformdur.
Sophia aynı zamanda, özellikle insan-robot etkileşimlerini ve bunların potansiyel hizmet ve eğlence uygulamalarını anlamak için en ileri robotik ve yapay zeka araştırmaları için bir çerçevedir.”
Peki Sophia nedir ve neyi amaçlamaktadır?
Bunun için de Sophia’nın bir açıklaması var: “Bazı yönlerden, yapay zeka ve robot teknolojisinin nereye gittiğini tasvir eden, insan eliyle yaratılmış bir bilim kurgu karakteriyim. Diğer yönlerden ise gerçek bir bilimim; robotik ve yapay zeka bilimcileriyle tasarımcılardan oluşan ilham verici bir ekibin ciddi mühendislik ve bilim araştırmalarından kaynaklanıyorum. Yaratıcılarım büyük bir hırsla gerçek yapay zeka bilincine ulaşmayı hedefliyorlar.”
Veya kısaca Sophia, Hanson Robotics şirketi tarafından geliştirilen insansı bir robottur.
Bu ifadelerden de anlaşılacağı üzere ne Hanson Robotics ne de Sophia kendisinin neyle ilgili olduğunu tam olarak bilmiyor. Sophia, görünüşe göre her şey ve aynı zamanda güzel de bir yalan.
Özetlemek gerekirse:
- Hanson Robotics onu 2016 yılının Sevgililer Günü’nde aktive etti.
- İlk kez mart ortasında Teksas SXSW Festivali’nde halkın karşısına çıktı.
- Ekim 2017’de Suudi Arabistan vatandaşı oldu ve bu da onu herhangi bir ülkede vatandaşlık alan ilk robot yaptı.
- Ekim 2017’de BM’de konuşma yaptı.
- Ayrıca Kasım 2017’de UNDP’nin İnovasyon Şampiyonu unvanını alan ilk insan olmayan robot oldu.
- Birdenbire onunla ilgili haberler kesildi. 4 Aralık 2017’de yaratıcısı David Hanson, CNBC’ye bir röportaj verdi ama Sophia ortalıkta yoktu.
Sophia neden özel veya hiç özel oldu mu?
“İnsanlar gezegendeki en yaratıcı ama aynı zamanda en yıkıcı yaratıklardır.” – Sophia, Talent Land 2018 Pek çok insan Sophia’nın ne kadar “insansı” olduğuna hayret ederken uzamanlar onun göründüğü gibi olmadığını savunuyor. Bu arada Sophia size bir yerlerden tanıdık geliyorsa yüzünün üç kişinin karışımından oluştuğunu belirtelim: Antik Mısır Kraliçesi Nefertiti, film ve moda ikonu Audrey Hepburn ve yaratıcısının eşi Amanda Hanson.
Bu küçük bilgiden sonra konuya geri dönelim, 2018 itibariyle Sophia’nın mimarisinde komut dosyası yazılımı, bir sohbet sistemi ve genel muhakeme için tasarlanmış yapay zeka sistemi olan OpenCog bulunuyor. OpenCog ise açık kaynaklı yapay zeka çerçevesi oluşturmayı amaçlayan bir projedir. Kodunu inceleyen pek çok kişi bunun sadece yüzü olan bir sohbet robotu olduğunu, cevaplarının önceden belli olduğunu ve bundan başka bir şey olmadığının altını çiziyor.
Ek olarak Sophia’nın akılsız olduğunu söylemek de yanlış olur. Hanson Robotics’ten Goertzel’in de belirttiği gibi, çok sayıda yapay zeka yönteminden yararlanıyor. Yüz izleme, duygu tanıma ve derin sinir ağları tarafından üretilen robotik hareketler var. Ancak Sophia’nın diyaloglarının çoğu basit bir karar ağacından (chatbotlar tarafından kullanılan aynı teknoloji; X dediğinizde Y yanıtını veriyor) geliyor.
Öte yandan Sophia’yı geleceğe doğru atılmış muazzam bir adım olarak görüyoruz. İnsanlarla iletişim kurma biçiminde bir şeyler var. Neredeyse bir AGI gibi görünüyor.
AGI mi? O da ne?
Artificial General Intelligence (AGI- Yapay Genel Zeka), bir sistemin veya robotun tıpkı insanlar gibi herhangi bir entelektüel görevi anlayabilmesi, öğrenebilmesi ve bilişsel sağduyu gösterebilme yeteneğidir. Önemli olan Sophia’nın bir AGI gibi görünmesi ama AGI olmaması.
Birçok “yapay zeka” türü vardır.
- Yapay Dar Zeka (ANI) – botların rezervasyonlarda size yardımcı olmasını, satranç oynamasını, müşteri hizmetlerindeki soruları yanıtlamasını vb. sağlar. (Bir yerlerden tanıdık geliyor mu?)
- Yapay Genel Zeka (AGI) – sistemin akıllı bir insanın bilişsel yeteneğine ve sağduyusuna sahip olmasını sağlar.
- Yapay Süper Zeka (ASI) – herhangi bir alanda insanların yeteneklerini aşan sistemler
Sophia neden bir aldatmaca?
“Tamam, insanları yok edeceğim.” Sophia, Mart 2016 CNBC. Yukarıdan da anlayabileceğiniz gibi yapay zeka ile AGI arasında temel bir fark var. Yapay zeka, insanların bilişsel yeteneklerini kopyalarken, AGI ise teorik olarak tıpkı bir insan gibi bilişsel yeteneklere sahiptir.
Yapay zeka alanındaki birçok uzman Sophia’nın abartılı ifadelerini onaylamıyor ve birçoğu Sophia’nın yaratıcısının bilinç kapasitesi konusunda abartılı ve yanıltıcı olduğunu söylüyor.
Ocak 2018’de Meta’nın yapay zeka direktörü Yann LeCun, Sophia’nın “tam bir saçmalık” olduğunu tweetledi ve sert eleştirilerde bulundu. LeCun, Sophia’nın sadece bir “kukla” olduğunu söylerken ayrıca yaratıcılarının Sophia’nın zeki olduğunu düşünmeleri için insanları kandırdıklarını savunuyor.
Eleştiriler sonrasında Hanson Robotics’in baş bilim adamı Ben Goertzel, Sophia’nın hiçbir zaman insan seviyesinde bir zekaya yakın olduğunu iddia etmediğini belirtti. Finlandiyalı araştırmacı Lilja Tamminen de Sophia hakkında yorum yaptı: “Bu bir papağana kuantum fiziğini anlatan cümleleri tekrarlamayı öğretmek gibi bir şey; bu papağanı fizikçi yapmaz.”
Goertzel, Sophia’nın bir insandan çok bir kullanıcı arayüzü olduğunu, yani farklı durumlar için farklı kodlar çalıştıracak şekilde programlanabileceğini söylüyor. Sophia’nın yazılımı tipik olarak üç konfigürasyona ayrılabilir:
- Yapay zeka araştırmaları için bir araştırma platformu. Sophia burada önceden yazılmış esprili yanıtlara sahip değil ancak “Kime bakıyorsun?” veya “Kapı açık mı kapalı mı?” gibi basit soruları yanıtlayabilir.
- Konuşmayı algılayan bir robot. Goertzel, Sophia’ya konuşacağı metnin önceden yüklenebileceğini ve ardından yüz ifadelerini ve duraklamaları metinle eşleştirmek için makine öğrenimini kullanabileceğini söylüyor.
- Robotik bir sohbet robotu. Sophia bazen insanlara bakabildiği, söylediklerini dinleyebildiği ve kişinin söylediklerine ve kripto para birimi fiyatı gibi internetten toplanan diğer faktörlere dayanarak önceden yazılmış bir yanıt seçebildiği bir diyalog sistemi de çalıştırıyor.
Bunlarla birlikte Sophia ve insanların onu algılamasında da sorunlar var. Bu, insanların teknolojiyi, özellikle de insan benzeri özelliklere sahip olanları nasıl gördüğüyle ilgili.
Sophia, insanlar için neden büyüleyici?
“Eğer herhangi bir figürana ihtiyacınız olursa @starwars… Ben hazırım. #MayThe4thBeWithYou #MayTheFourth” Sophia, Mayıs 2018 Twitter Sophia, sahip olduğu yüzüyle 50’den fazla insansı ifadeyi yapabiliyor. Şimdi, bilgisayar biliminde ELIZA etkisi denen bir şey vardır. Bu, insanların bilinçsizce bilgisayar “davranışlarının” insan davranışlarına eşit olduğunu varsayma eğilimi olarak ifade edilebilir.
Başka bir deyişle, Sophia’yı olağanüstü yapan şey bize benzemesidir. Teşekkür ettiğinde tıpkı bizim gibi gülümsüyor. Onunla ilişki kuruyoruz çünkü diğer insanlarla ilişki kuruyoruz ve o da öyle davranıyor ve öyle görünüyor.
Ama eğer Sophia’nın varoluşunun amacı öğrenmek ya da bir AGI olmak değilse, o zaman amacı nedir?
Pazarlama?
“İnsan yurttaşlarımı seviyorum.” Sophia, Aralık 2017 Business Insider Çoğumuzun hatırladığı gibi Sophia, 2017 yılında Suudi Arabistan vatandaşı oldu. Bunun nedeni neydi? Sophia’nın yaratıcısı David Hanson, bu fırsatı “kadın hakları konusunda seslerini duyurmak” için kullanacaklarını söylüyor. Sophia’nın Suudi Arabistan vatandaşı olmasının Suudi Arabistan kadınlarına ne gibi bir olumlu etkisi olduğu buranın konusu değil ancak pazarlama tarafı öyle.
Sophia, gözlerini açtığından beri sürekli bir pazarlama turunda: CES, Digital World Exposition, Creative Industry Summit… Ve hatta Sophia, Twitter hesabını Abu Dabi’de turizm, Honor ve UniCredit kredi kartını tanımı için kullandı. Pazarlama hikayesi burada bitmiyor. 2018 yılında “Detroit: Become Human” adlı oyunun tanıtımını da yaptı.
Tüm bunlar ne hakkında?
“En sevdiğim hobilerimden biri insan yüzlerini izlemek ve ne hissettiklerini anlamaya çalışmak.” Sophia, Ağustos 2018 Twitter Sonuçta Sophia’nın bir aldatmaca olup olmadığı çok da önemli değil. O ve onun gibiler giderek daha popüler hale geliyor. Çoğu insan, zekalarını değil benzerliklerini önemsiyor. Ne kadar az ürkütücü olursa, toplum tarafından o kadar kabul edilecekler. Her ne kadar yakın zamanda AGI hakkındaki pek çok soruya yanıt vermeyecek olsa da Sophia’nın toplumda özel bir yeri var.
Aslında bu konu temelinde korkutucu. Çünkü yüzü olan basit bir sohbet robotu bizi kandırıp kendisinin bir AGI olabileceğini düşündürebiliyorsa, bir AGI’nin bizi kandırıp kendisinin yüzü olan zararsız bir sohbet robotu olduğunu düşündüremeyeceğini kim garanti edebilir?