Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından bu yıl 28 Mayıs-12 Haziran tarihleri ortasında ikincisi düzenlenen Beyoğlu Kültür Yolu Şenliği kapsamında düzenlenen Kamera Gerisi Standı, usta direktör Reis Çelik’in küratörlüğünde İstanbul Sinema Müzesi’nde açıldı. 1914’ten günümüze Muhsin Ertuğrul’dan Nazım Hikmet’e, Lütfi Akad’dan Atıf Yılmaz’a, Metin Erksan’dan Şerif Gören’e, Bilge Olgaç’tan Yılmaz Güney’e, Nuri Bilge Ceylan’dan Zeki Demirkubuz’a Türk sinemasının önde gelen direktörlerin ses getiren sinemalarının set fotoğrafları görüldüğü stantta, Yeşilçam’ın usta isimleri başta olmak üzere Türkan Şoray, Hülya Koçyiğit, Fatma Girik, Ayhan Işık, Tarık Akan, Cüneyt Arkın, Tuncel Kurtiz, Kemal Sunal, Cahide Sonku’nun da ortalarında bulunduğu sinemamızın yıldızlarının kamera gerisi imajlarından oluşan 100’den fazla fotoğraf yer alıyor. Stantta kullanılan fotoğraflar ve ayrıntıları konusunda, arşivlerini, koleksiyonlarını, albümlerini ve hatta sandıklarını açan, hususla ilgili bilgilerini paylaşan; Burçak Cihan, Muzaffer Hiçdurmaz, Mustafa Ziya Ülgenciler, Vadullah Daş, Yılmaz Güney Vakfı, SİNESEN, Alican Sekmeç, Hülya Koçyiğit, Nuri Bilge Ceylan, Zeki Demirkubuz, Biket İlhan, İsmail Güneş, Yeşim Ustaoğlu, Derviş Zaim, Aycan Çetin, Serdar Akar, Uğur İçbak, Semir Aslanyürek ve İhsan Gedik üzere değerli isimler. Biz de standın küratörü direktör Reis Çelik ile sergiyi ve kamera ardı fotoğrafları konuştuk.
Öncelikle stantta 1914’ten günümüze, Türk sinemasının önde gelen direktörlerin ses getiren sinemalarının set fotoğrafları, Yeşilçam’ın usta isimleri başta olmak üzere sinemamızın yıldızlarının kamera ardı manzaralarından oluşan 100’den fazla fotoğraf yer alıyor. Tüm bu fotoğrafları bir ortaya getirme fikri nasıl oluştu?
Aslında daima boşluğunu ve eksikliğini duyduğum bir şeydi. Günümüz sineması kamera gerisini çekiyor ve internette çabucak görebiliyoruz ancak 1990’ların sonuna kadar olan geçmişteki set gerisini kimse bilmiyor. İzlediğimiz bu sinemaların üretilmesinde emek verenlerin isimlerine pek rastlamayız ve pek kimse de tanımaz zati. Bu stant sinema işçilerine bir hürmet duruşu aslında. 1900’lerin başından başlayıp günümüze kadar yani 2000’lerin başına kadar olan süreyi pahalandıran, oralardan imajlar toplayan bir stant oldu. Büsbütün kameranın ardındaki insanların öyküsü.
FOTOĞRAFLARIN ÖZÜNE DOKUNMADIK
Pekala tüm fotoğrafları nereden aldınız?
Bu arşivleri elinde tutan oyuncuları dolaşarak fotoğrafları seçtim. Fotoğrafların kimisi çok makus durumdaydı, kimisi sinema olarak, kimisi karta basılmış olaraktı. Daha sonra onları toparlayıp dijitale aktardım.
Fotoğraflar yepyeni mi yoksa üzerinde değişiklik oldu mu?
Özgün yalnızca dijitale çevirme ve aktarma konusunda berbat imgeleri biraz güçlendirmek istedik ancak fotoğrafın özüne hiç dokunmadan yaptık. İçlerinde 100’e yakınını seçip bu stantta gösterdik.
NAZIM HİKMET’İN DÖRT TANE SİNEMA ÇEKTİĞİNİ KİMSE BİLMEZ
Sizin için stantta yer alan fotoğraflardan tesir bırakan var mı?
Var olağan. Nazım Hikmet’in bir direktör olarak dört tane sinema çektiğini kimse bilmez fakat birinci kere Nazım Hikmet’in direktör olarak takma ismiyle set takımıyla bir fotoğrafı var stantta. Ben de Nazım Hikmet’in birinci fotoğrafını gördüğüm vakit kim olduğunu bilmiyordum. Daha sonra ikinci görüşümde arkadaşın konutundayken arşivine bakıyordum. Fotoğrafı görünce “Nazım Hikmet’e ne kadar benziyor” dediğimde, gülerek “Bu Nazım Hikmet zaten” dedi. Onun dışında kameraman Kaya Ererez’in bir otomobile kendisini bağlayarak bir manzarayı çekmesi, o merakı o kadar ilgimi çekiyor ki… Bugünkü teknolojiye baktığımız vakit o fotoğrafın o beşere kendisini nasıl feda ettiğini görmüş oluyorsunuz. Susuz Yaz sinemasında Metin Erksan’ın kamerayı bir öküz arabasının tekerine bağlayıp vozillaya çektirmesi ve bizim sinemada onu diğer halde izlememiz…O fotoğrafının olması çok değişik. Onun dışında Yılmaz Güney’in kameramanla iple birbirine bağlayıp netliği bozmamak için Umut sinemasını çekerken ki manzarası. Bunların hepsi hoş manzaralar.
Yeşilçam sinemaları hâlâ vazgeçilmezlerimiz ortasında ve hâlâ o sinemaların tesiri altındayız. Bir direktör olarak Yeşilçam sinemalarının bu kadar başarılı olmasının ve tesir bırakmasının sebebi nedir sizce?
Şimdiki sinemalar de tahminen eskiyince bize başarılı gelebilir. Yılmaz Güney’in Umut sinemasını çektiği vakit 1971 yılında herkes sineması çok beğenmedi. “Bu nasıl bir sinema?”,“Yılmaz Güney dövülür mü?” dediler. Yılmaz Güney bir yumrukla beş kişiyi birden öldürüyordu. Seyirci yuhaladı, Adana’da domates attı. Lakin Umut sineması yıllar sonra bu ülkenin 10 büyük sineması varsa bir tanesi Umut sineması oldu. Yani vakit belirleyecek bunları. Olağan ki de geçmişte sinema sanatını yapanların o şartlarıyla bugünkü şartları çok farklı. Çok sıkıntı ulaşılan şartlar. Verdikleri emek, fedakarlık daha büyük. Onu her vakit ayırt etmek gerekiyor.
